۲۲ تیر ماه، روز نگارش این مطلب، سالروز بزرگداشت محمدجان، فرزند موسی خوارزمی (و روز فناوری اطلاعات) است. کسی که هر روز از کنار میدان کمی ترسناک جلوی دانشگاهش رد میشویم و در کلاسهایش مینشینیم. بیایید به این مناسبت کمی خودمانیتر به خوارزمی و تاثیراتش در زندگیمان جدا از تاثیرات غذای سلفش نگاهی بیاندازیم.

محمدجان که حدود ۱۲۴۰ سال از تولدش در خوارزم که در آن زمان بخشی از ایران بوده میگذرد خود را به عنوان یک ریاضیدان، فیلسوف، جغرافیدان، ستارهشناس، مورخ و همهچیزدان ایرانی identify میکند.
همهچیز از هارونالرشید پنجم و تاسیس مدرسه «خانه حکمت» شروع شد. خوارزمی و دوستانش در آنجا به عنوان مترجم شروع به تکمیل رزومه کردند. در همین بین محمدجان موفق به دریافت ارتقای شغلی و کسب مقام ریاست این مدرسه شد. کتابهایی که جناب خوارزمی در این زمان دست به نگارششان زد او را تبدیل به «پدر جبر» کردند.
حل سیستماتیک معادلات خطی و درجه دوم به همراه روشهای هندسی و جبری که علم ریاضیات امروز بسیار از آنها کمک گرفته برای اولین بار توسط خوارزمی بیان شدند. مجهول X که در معادلاتمان از آن استفاده میکنیم ریشه در واژه «شیء» دارد که توسط او در محاسباتش استفاده میشد. در ترجمه اسپانیای این کلمه Xei نوشته شد و در آینده به اختصار تبدیل به X شد.

تصویر مقابل مسابقهای هیجان انگیزی را از رقابت طرفداران شیوههای نوین محاسبات جناب خوارزمی و طرفداران چرتکهباز اروپایی است که بهنظر در نهایت خوارزمیفنهای عزیز برندهی این مسابقه شدند. جدای از روشهای محاسبات هندسی، مفاهیم عمیقی که توسط او در ریاضیات مطرح شد، همچون اعداد طبیعی هنوز در ریاضیات کاربردهای فراوانی دارند.
آنچه امروز به نام الگوریتم میشناسیم، برگرفته از نام ایشان به زبان لاتین است که البته برای قرنها به معنی «سیستم دهدهی» استفاده میشد. سیستم اعداد اعشاری که در ترجمههای کتاب او به غرب معرفی شد در این نامگذاری بیتاثیر نبود.
همچنین آنچه که شما امروز به سادگی یک کلیک در گوگل مپس برای دریافت اطلاعات موقعیت جغرافیایی مکانها انجام میدهید، نزدیک به ۱۲۰۰ سال پیش توسط آقای خوارزمی در کتابی به نام «تصویر زمین» دردسترس قرار گرفته بود. در این کتاب اطلاعات جغرافیایی ۲۴۰۲ شهر به همراه مکانهای مهمی همچون کوهها، دریاها، جزایر و… در کنار ابعاد دریای مدیترانه محاسبه شده و دردسترس قرار گرفته. طول نصف النهاری که توسط او محاسبه شد تنها ۸۷۰ متر با رقمی که امروزه محاسبه شده است تفاوت دارد.
بدون تاثیرات چشمگیر او در محاسبات تقویم، ساعت آفتابی، اسطرلاب و دهها مورد دیگر، شاید امروز جهانمان درک کنونی از ریاضیات و بهکار گیری عملی آن را نداشت. دفعهی بعدی که وارد دانشگاهتان شدید دید بهتری نسبت به شخصیت پشت نام آن داشته باشید.
